دیوان عالی کشور دادخواست سوامی دتادریا سای سواروپ،رئیس حزب "آکیل بارتیا هندو ماحاسبها " (شهر کرلا) را مبنی بر صدور مجوز ورود زنان مسلمان به مساجد رد کرد. از آنجا که خواهان نتوانسته بود ثابت کند که از ورود زنان به مسجد ممانعت به عمل می آید، لذا شعبه کرلای دادگاه عالی در ۱۱ اکتبر ۲۰۱۸ دادخواست وی را رد کرد.

رئیس دادگستری هندوستان اعلام کرد: بگذارید زنان مسلمان خود این مسئله را به چالش بکشانند. پیشتر یکی از زنان مسلمان در این خصوص به دیوان عالی رجوع کرده بود. در حقیقت  در ماه آوریل پیرو دادخواست زوج مسلمانی از شهر پونا برای ابطال  ممنوعیت ورود زنان مسلمان به مساجد فرقه حنفی، دیوان عالی کشور به این موضوع ورود  کرده بود. هیچکس این مسئله اساسی را مطرح نکرد که بنابر ماده ۱۲ قانون اساسی مساجد زیر مجموعه قوانین مصوب ایالتی نیستند. بنابراین حکم قضایی در مورد آنها قابل استناد نیست.

ما می بایست میان دین و قانون تمایز قائل شویم. ورود دالیت (پایین ترین رده کاست در هند)  به معابد، ورود زنان به معبد "سباریمالا" و مساجد شامل موارد قانونی میشود، چراکه مشمول حق برابری و عدم تبعیض است. اما از آنجا که ورود زنان به مساجد مورد بحث است ،باید یادآور شویم که در دیوان عالی که در سال ۱۹۹۴ به قضاوت اسماعیل فروغی تشکیل شده بود، مساجد حتی به عنوان ارکان اسلام هم به رسمیت شناخته نشدند.

دیوان عالی حتی از تجدید نظر در خصوص حکم اشتباه دادگاه "ام  صدیق " (۲۰۱۸)امتناع ورزید. زمانی که دادگاه  حکم فرجام را در مورد پرونده مسجد بابری صادر کرد، این مسئله دوباره به شکل غیر مستقیم مطرح می شود.به هر حال در "گورگام"  مسلمانان حتی اجازه ندارند در فضای باز اقامه نماز کنند.

در هندوستان آزادی مذاهب تنها برای اعمال و مناسک اصلی مذهبی است. با این وجود، صحت و قبولی نماز صرفاً مسئله ای  دینی است. اگر نماز و عبادت کسی مقبول در گاه حق  یا خدایان واقع نمی شد، هیچ کس به معبد یا مسجد نمی رفت.به همین دلیل است که فقط عده انگشت شماری از زنان به سباریمالا می روند. هیچ دادگاهی قدرت این را ندارد که در مورد صحت و درستی نماز قضاوت کند.

اسلام بر خلاف هندوئیسم، حداقل در تئوری،کسی را ناپاک یا پلشت نمی داند. بنابراین، اینکه فردی دیگری را آلوده کند در اسلام ملموس نیست.در اسلام چیزی شبیه طرد شدن دالیت از معابد نداریم.جای تعجب است که شاکیان قادر به تشخیص بین معبد هندو و مسجد مسلمان نیستند.

در گذشته حریم مقدس بسیار مهم بود، حال آنکه این اواخر خبری از آن نیست. حتی برای مردان هم ضرورت ندارد که دسترسی سمعی به خطبه امام جماعت داشته باشند که به اشتباه به عنوان دلیل اصلی دادخواست شاکی مطرح شده بود.حتی نماز فردی که در صف آخر نماز جماعت یا طبقات بالاترمسجد ایستاده هم صحیح است حال آنکه آنها نه امام را می بینند نه در برخی موارد صدای قرائت نماز او  را می شنوند.

ماده ۲۶ قانون اساسی در مورد آزادی مذاهب نه تنها ادیان بلکه فرقه ها را هم شامل می شود. اکثر مسلمانان هندوستان به فرقه سنی حنفی تعلق دارند. با وجود اینکه در فرقه شافعی هم به زنان اجازه ورود به مساجد داده نمی شود اما در فرقه حنفی و مالکی خلاف این قضیه صادق است .برای آنها رفتن به مسجد برای اقامه نمازهای پنجگانه حتی در این دنیای پرتکاپوی امروز آزمونی سخت به شمار می رود.

در بین مدارس دینی این اتفاق نظر وجود دارد که در اسلام زنان برخلاف مردان وظیفه شرعی برای اقامه  نماز جمعه یا نماز های پنجگانه را در مساجد ندارند. آنها می توانند در خانه هایشان نماز بخوانند و همان ثواب را توشه آخرت خود کنند. پس زنان در دین متضرر نمی شوند.

اسلام حتی در عمل به واجبات هم استثنا قائل شده است. بنابراین زکات (بخشیدن اجباری ۲.۵ % از درآمد سالانه) و حج (زیارت) برای ثروتمندان واجب و برای مستضعفین واجب نیست. بر همین اساس، زنان، کودکان و سالمندان هم از جهاد (مبارزه بر علیه بی عدالتی  و ظلم و ستم )معاف هستند. 

جالب است بدانید که در هیچ کجای قرآن زنان از اقامه نماز در مساجد منع نشده اند. شواهد محکمی وجود دارد که در زمان حیات پیامبر (ص) زنان برای خواندن نماز به مساجد می رفتند. پیامبر (ص) می فرمودند :"بندگان خدا را از مکان عبادت پروردگار نرانید."ابوحنیفه به نقل از ابن عمر روایت می کند که پیامبر (ص)به زنان اجازه می داد در نماز جماعت  صبح و نماز جماعت مغرب و عشاء شرکت کنند.

در زمان اقامه نماز عید، پیامبر (ص) به زنان سفارش می کرد که حتی اگر در دوره عادت ماهانه خود هستند به خارج از شهر بیایند و با نمازگزاران همراه شوند تا بتوانند از اعمال و دعاهای قبل و بعد از نماز مستفیض شوند.اما از نمازگزاران دور بمانند.

با وجود اینکه در گذشته خارج شدن زنان از منزل به منظور اقامه نماز جماعت ناپسند و نکوهیده بود و تلاش می شد این مجوز تنها به زنان سالمند محدود شود و از رفتن زنان جوان به مساجد امتناع می شد  اما ابوحنیفه و ابویوسف این سفارش پیامبر (ص) را تصدیق کرده اند.

در این بین پرسشی بحث برانگیز مطرح می شود که زمانی که زنان و مردان با هم و بدون هیچ جداسازی در مسجد نماز جماعت می خوانند، نماز کدام یک باطل می شود؟ "ال سرخسی " فقیه حنفی صراحتاً اظهار می دارد "اگر زنی به امام جماعتی اقتدا کند که نماز جماعت مختلطی را برگزار می کند و در وسط یکی از صفوف نماز بیاستد، نماز مردانی که سمت چپ، راست و دقیقاً پشت سر او ایستاده اند را باطل می کنند. البته نماز این زن و مردی که جلوی اوست باطل نیست. پرواضح است که حتی مدارس دینی حنفی هم زنان را از ورود و خواندن نماز در مساجد منع نمی کنند.

اگر زنان در محل معینی که در مسجد برایشان تعبیه شده صفوف نماز جماعت را ببندند دیگر نماز مردان هم باطل نخواهد شد. حتی زنان می توانند برای اقامه نماز به یک خانم هم اقتدا کنند. به نظر می رسد پیامبر(ص)  خود" ام واراقا "را که یکی از محققان قرآنی بوده است به عنوان پیش نماز اهل خانه انتخاب کرده بود. حتی گاهی اوقات از فردی می خواست که اذان بگوید.  البته برخی فقها در مورد صحت این سنت پیامبر(ص) شک دارند. به طور مکرر گزارش شده که عایشه و ام سلمه، زنان پیامبر به سایر زنان اجازه می دادند برای اقامه نماز به خانه شان بیایند. ابن حزم می گوید عایشه پیش نماز برای نماز مغرب و ام سلمه پیش نمازبرای نماز ظهر و عصر بود.

برخی فقها به زنان اجازه می دهند که برای اقامه نمازهای مستحب خصوصا در ماه رمضان پیش نماز شوند. فقهای حنفی با رفتن زنان به مساجد مخالفت کردند چراکه احتمال ایجاد مزاحمت برای آنها توسط مردان وجود داشت."ال زلای" به نقل از عایشه همسر پیامبر (ص) می گوید:"اگر پیامبر خدا آنچه را که ما دیده ایم می دید، همانند فرزندان اسرائیل (یهودیان) زنان را از رفتن به مساجد منع می کرد." عمر، خلیفه دوم مسلمانان به دلیل اینکه زنان برای رفتن به مساجد خود را می آراستند، عطر می زدند و زیور آلات می انداختند رفتن آنها را به مسجد ممنوع کرده بود.

در برخی از کشورهای اسلامی، به زنان اجازه خواندن نماز در محل معینی از مسجد داده می شود. ما در دنیای مدرن و آزاد زندگی می کنیم پس بهتر است در هر مسجد محلی برای حضور زنان تعبیه شود تا آنها هم از امکانی که پیامبر (ص) امر فرموده اند بهره مند شوند.

تنها به خاطر اینکه ممکن است مردی برای زنی مزاحمت ایجاد کند نمی توان زنان را از خواندن نماز در مکان های معین شده در مساجد که سزاوار آنهاست برحذر داشت. بیایید به مردان بیاموزیم که چگونه رفتار کنند. بهتر است مدیریت مساجد تسهیلاتی ازجمله سرویس بهداشتی و وضوخانه را هم برای زنان فراهم آورد.

نویسنده: فیضل مصطفی استاد حقوق و معاون رئیس دانشگاه حقوق "نالسار" است.

توضیح: در بسیاری از مساجد اهل سنت رفتن زنان به مسجد ممنوع است و گروهی از فعالان زنان خواستار بازنگری در دستورات نسبت به آن شده اند اما در مقابل علما و اندیشمندان اهل سنت آنرا یک تابو شکنی و مخالف مذهب عنوان می کنند و به شدت در مقابل آن می ایستند.